تاسیس دانشگاه جندی شاپور یکی از بارز ترین مراکزعلمی دوره ساسانی که تا قرن سوم هجری به فعالیت خود ادامه داد، دانشگاه جندی شاپور یا گندی شاپور است. این دانشگاه در شرق شوش یا جنوب شرق دزفول واقع بود و در زمان شاپور اول و توسط اسیران رومی ساخته شد. و مجموعه ای از کتابهای فلسفی و علمی بخصوص یونانی با ترجمه آنها در کتابخانه آن گردآوری شد. درعهد انوشیروان ساسانی.

آموزش و پرورش در عصر ساسانیان را می توان به چهار گروه زیر تقسیم کرد:

1- آموزش ویژه گروه شاهزادگان و بزرگ زادگان

2- آموزش مذهبی ویژه فرزندان موبدان و هیربدان

3-آموزش گروه پیشه وران، صنعتگران و کشاورزان

4-آموزش گروه آموزگاران، بازرگانان و دبیران

مواد درسی عبارت بود از:

گروه اول.

با روی کار آمدن ساسانیان، ایالات و مناطق مختلف ایران که بصورت پراکنده اداره میشد دوباره متحد شد و حکومت مرکزی مقتدر سرکار آمد. در دوره ساسانیان دین رسمی زرتشتی بود و در کنار آن آیین های مانوی، مزدکی، بودایی و مسیحی رایج بود. نظام اجتماعی در دوره ساسانیان بشدت طبقاتی بود و هیچکدام از افراد طبقات نمی توانست به طبقه دیگر راه پیدا کند.

با حمله اسکندر مقدونی و شکست هخامنشیان، جانشینان اسکندر در ایران روی کار آمدند. که به آنها سلوکیان می گفتند، در این دوره به گفته محققان آموزش و پرورش رو به افول رفت و آتشکده ها و دیگرمکان های آموزشی ویران شد و فرهنگ و آداب یونانی ترویج میشد. با روی کار آمدن اشکانیان که ایرانی بودند، مجددا خط و زبان پهلوی رایج و آتشکده های زرتشتی

در دوران هخامنشیان مبنای آموزش عمومی بر پایه آیین زرتشتی استوار بوده و سه دوره سنی را شامل می شد:

مرحله اول 5 تا 7 سالگی: که آموزش در خانواده تحت نظر والدین بوده و بیشتر شامل آداب و رسوم و جلوگیری از انجام رفتارهای ناشایست و عدم معاشرت با همبازی های ناباب استوار بوده است.

مرحله دوم 7 تا 14 سالگی: در این دوره آموخته های محیط خانواده شکل و قوام می گرفت و کودک و نوجوان به پرورش جسم و آموزش و تعلیم حرفه خانوادگی بیشتر معطوف می شد مثل آموزش کشاورزی و صنعتگری.

مرحله سوم آموزش اختصاصی .

در ایران باستان بطور کلی برنامه تعلیم و تربیت را می توان شامل چهار قسمت عمده دانست:

1- پرورش دینی واخلاقی

2- تربیت بدنی

3- تعلیم خواندن ونوشتن

4- آموزش حرفه
پرورش دینی و اخلاقی: آموزش های اولیه بیشتر جنبه دینی داشت. ادیان را باید نخستین پایگاه آموزش.

با اتحاد پارس ها و مادها هخامنشیان به وجود آمدند دراین دوره نظام طبقاتی جامعه به شکل قویتری نمود پیدا کرد. فرهنگ و مدنیت دراین دوران برپایه دربار شاهان و طبقه اشراف استوار بود و متون اوستایی چنان نوشته و تفسیر می شد که به سود اشراف و برای منافع دربار سلطنتی بود. در این دوران خط آرامی که از آشوریان باقی مانده بود در سراسر کشور هخامنشیان رواج داشت. به گفته ریچارد فرای

از وضعیت و نحوه ی آموزش و پرورش در ایران قبل از اسلام بخصوص قبل از دوره ساسانیان اطلاع دقیقی وجود ندارد. زیرا آثار و یافته های باقی مانده از آن دوران بسیار اندک است و علت آنرا مورخین و محققین حمله اسکندر مقدونی به ایران و سرنگونی حکومت هخامنشی و تخریب آثار، شهرها، معابد و کتاب سوزی و عنوان میکنند

درسال 610 قبل ازمیلاد آریایی ها ازسوی قفقاز و ماوراء النهر به داخل ایران وارد شدند و درکنارها و اطراف دریای خزر، اطراف دریاچه ارومیه و جنوب ایران سکنا گزیدند، اینان اقوام کوچ نشین و دامدار بودند. بعد از استقرار در سرزمین ایران با ساکنان قبلی مخلوط و ممزوج و یک جانشینی اختیار کردند و کم کم با فتح سرزمینهای دیگر و اتحاد با همسایگان خود از جمله بابلیان بر حکومت آشوریان پایان دادن و اولین حکومت ماد ها تشکیل شد

در جامعه های ساده و ابتدایی، آموزش و پرورش هدف آگاهانه ای نداشت. هر فرد بتدریج طی مراحل مختلف زندگی و متناسب با سن و جنس و موقعیت اجتمایی خویش، الگوهای رفتاری را یاد گرفته و طی ترتیباتی به زندگی بزرگسالی راه می یافت. مثلا فرزندان درکنار پدر و مادر خود در امر جمع آوری میوه ها، رویدنی های خوردنی و چگونگی شکار و ساخت ابزار ابتدایی زندگی، محل خواب تهیه لباس و تهیه غذا همکاری و بصورت تجربی آموزش می دیدند. و مهارتهای زندگی را می آموختند. این نحوه ی آموزش شامل کلیه انسانها در سطح زمین بود و اختصاص به کشور و منطقه خاصی نداشت و در سرزمین ایران باستان و کهن نیز اینگونه بود.1

1-جامعه شناسی آموزش و پرورش، دکتر علی علا قه بند ص 2